اجرای بتن

ساخت بتن

اساساً اجزای تشکیل دهنده بتن باید طوری مخلوط شوند که بتن حاصل به صورت ماده ای همگن در آید. مخلوط کردن بتن، معمولاً با وسایل مکانیکی انجام می شود، اما بعضی از مواقع امکان دارد در کارهای 
کم اهمیت و کوچک، مخلوط کردن بتن به صورت دستی انجام گردد.

1- اختلاط دستی: برای بتن ریزی های غیر سازه ای با حجم کم و در کارهای غیر حساس و در مواردی که امکان ساخت بتن با دستگاه مخلوط کن فراهم نیست، بتن به صورتی دستی مخلوط می شود. بیشترین حجم بتن برای هر بار ساخت با دست، 300 لیتر است.
برای مخلوط کردن دستی باید موارد زیر رعایت گردد و به شکل (1) نیز مراجعه شود.

• عملیات مخلوط کردن باید بر روی سطح صاف و تمیز که آب را جذب نمی کند، انجام شود.
• برای ساخت بتن با دست، ابتدا باید سنگدانه ها را به صورت لایه یکنواختی بر روی سطح پهن کرد. سپس سیمان را روی سنگدانه ها پخش کرد و مواد خشک از یک طرف سطح به طرف دیگر آن زیر و رو گردد تا اینکه مخلوط یکنواخت حاصل شود. این عمل باید حداقل سه مرتبه تکرار شود. آنگاه آب با استفاده از یک آبفشان تدریجاً اضافه گردد به طوری که آب یا دوغاب سیمان به طرف خارج مخلوط جریان نیابد. مخلوط باید سه بار دیگر زیر و رو گردد و نوک بیل به صورت مکرر داخل مخلوط شود تا از لحاظ رنگ و روانی یکنواخت گردد.
• برای جبران برخی از کاستی ها در اختلاط دستی، حدود 5 تا 10 درصد به مقدار سیمان افزوده 
  می شود.

2- اختلاط با دستگاه: دستگاه های مخلوط کن بتن دو نوع هستند: ثابت و متحرک

الف) دستگاه های مخلوط کن ثابت: 
بتونیر: بتونیر معمولاً با ظرفیت 50 تا 750 لیتر ساخته می شود و دارای موتور الکتریکی یا گازوییلی است. بتونیر از یک دیگ مخلوط کن، تیغه و پره های فلزی حلزونی شکل، اهرم تخلیه و جابجایی، پمپ آب، جام پرکننده و قیف تخلیه تشکیل شده است. بتونیر را می توان با جک زدن به صورت ثابت نگه داشت.

3- بتن ساز مرکزی: امروزه بتن به عنوان یکی از مصالح اصلی در پروژه های ساختمانی مطرح است و لذا مسئله نحوه تامین بتن مورد نیاز با کمیت و کیفیت مورد نظر اهمیت زیادی دارد. با توجه به حجم و نوع و محل کارگاه با تحلیل هزینه – فایده می توان در مورد اینکه بتن در کارگاه ساخته شود و یا از کارخانه تولید بتن آماده به محل حمل شود، تصمیم گیری کرد.
اجزای اصلی بتن سازه های مرکزی (بچینگ ها) در حالت کلی شامل سیلوهای سیمان، مخازن نگهداری سنگدانه ها و آب، سیستم های انتقال مصالح، تجهیزات توزین و پیمانه کردن اجزا، تجهیزات کنترل و در صورت لزوم اجزای دیگری از قبیل دیگ آب گرم و تجهیزات سرمایشی مانند یخ سازها نیز به آن افزوده می شوند. بچینگ ها می توانند تا ظرفیت بالغ بر 400 متر مکعب بر ساعت بتن تولید کنند، اما ترجیح داده می شود برای ایجاد حاشیه اطمینان از تعداد بیشتری بچینگ با ظرفیت کمتر استفاده شود تا که در صورت از کار افتاده یک دستگاه، عملیات بتن ریزی تعطیل نشود. در حال حاضر عمدتاً بچینگ ها در ابعاد 30، 45، 60، 75، 90، 120، 150 و 180 متر مکعب در ساعت تولید می شود. ظرفیت های بالاتر از این دسته عمدتاً تحت سفارش خاص تولید می شوند.

حمل بتن

انتقال بتن، مرحله مهمی در روند اجرای کارهای بتنی محسوب می گردد. انتقال بتن از مخلوط کن تا محل نهایی بتن ریزی، باید به نحوی انجام شود که از جدا شدن اجزای بتن جلوگیری گردد. از طرف دیگر، سرعت انتقال باید تا حدی باشد که بتن ریزی به صورت متوالی انجام شود و از گرفتن بتن لایه قبلی اجتناب شود، حتی لایه زیرین نباید به مرز گیرش اولیه نزدیک شده باشد. عدم آلودگی به مواد مضر در طول حمل و عدم تبادل شدید حرارتی در این مدت، از اصول مهم مرحله انتقال بتن است. انتخاب روش یا وسیله انتقال بتن تابع شرایط کارگاه و زمین، حجم کار، ارتفاع بتن است. انتخاب روش یا وسیله انتقال بتن تابع شرایط کارگاه و زمین، حجم کار، ارتفاع به کارگیری و تخلیه و فاصله انتقال می باشد.

1- استانبولی: برای انتقال بتن، در حجم ها و مسافت های خیلی کم و یا مکان هایی که امکان استفاده از فرغون وجود ندارد می توان از استانبولی و یا زنبه استفاده کرد. از استانبولی برای انتقال حدود 25 کیلوگرم (10 لیتر) بتن استفاده می شود، مسافت بهینه 10 متر و حداکثر مسافت قابل حمل، 25 متر توصیه می شود. حداکثر ظرفیت برای حمل بتن با زنبه 60 کیلوگرم (25 لیتر)، طول حمل نیز 25 تا 30 متر است.
2- چرخ دستی یا فرغون: در کارگاه های کوچک که حجم ساخت بتن از 450 لیتر در هر نوبت تجاوز نمی کند، می توان برای حمل بتن از فرغون استفاده نمود. در هنگام استفاده از فرغون باید به موارد زیر توجه نمود:

• حجم جابجایی با فرغون حدود 50 تا 60 لیتر بتن است که حدود 125 تا 150 کیلوگرم وزن دارد.
• مسافت مجاز برای انتقال بتن به وسیله فرغون بین 50 تا حداکثر 100 متر است.
• سطح عبور فرغون باید کاملاً مسطح و هموار باشد تا از جدا شدن اجزای مخلوط بتن در هنگام حرکت فرغون جلوگیری شود (شکل 5). برای این منظور می توان از تخته الوار و یا بویژه نیمرخ های ناودانی فولادی استفاده نمود.
• به دلیل اینکه در پیمانه اول، بخشی از سیمان، آب و ماسه بر کف و دیوارهای فرغون می چسبد، باید حدود 5 درصد به سیمان، آب و ماسه در پیمانه اول اضافه شود.

3- دامپر (فرغون موتوری): دامپر وسیله ای است که می توان حجم معینی از بتن را با آن حمل کرد. از دامپر می توان در کارگاه هایی با وسعت نسبتاً وسیع و دارای سطح هموار استفاده نمود. حداکثر طول حمل با این وسیله 300 متر و طول حمل بهینه 100 متر است. با استفاده از دامپر می توان در حدود 250 تا 750 کیلوگرم (حدود 100 تا 300 لیتر) بتن را حمل کرد. شکل (9) باید توجه نمود، مسیر حمل باید کاملاً هموار بوده و در هنگام انتقال باید با حداقل سرعت حرکت نمود، در غیر این صورت امکان جداشدگی وجود دارد. 
4- ناوه (شوت یا سطح شیبدار): ناوه یا ناودانی وسیله ای ساده، ارزان و سریع برای انتقال بتن به نقاط پایین تر و در ارتفاع کمتر می باشد. توجه به موارد زیر در هنگام استفاده از ناوه ضروری است:

• برای جلوگیری از جداشدن دانه بندی بتن حتی الامکان باید از ناوه کوتاه استفاده شود.
• شکل مقطع ناوه ترجیحاً دایره ای و یا نیم دایره باشد و از به کار بردن مقاطع مستطیل با گوشه های تیز (به علت باقی ماندن بتن و افزایش اصطکاک – اثر جدار) خودداری گردد.
• شیب ناوه باید حداکثر به، 2 به 3 و یا حداقل 3 به 2 محدود شود.
• برای آنکه مخلوط درون ناوه مجدداً مخلوط گردد، بهتر است که در انتهای ناوه، یک ناودانی و یا قیف هادی به کار برده شود. این عمل همچنین باعث می شود که از جداشدگی اجزای بتن جلوگیری شود، بویژه اگر سرعت بتن روی ناوه زیاد باشد.

5- تراک میکسر: تراک میکسرها مخازنی هستند که روی کامیون ها، یدک کش ها و تریلرها نصب می شوند و جابجایی و اختلاط مخلوط بتنی را به طور همزمانامکان پذیر می سازند. این مخازن بنا به ضرورت می تواند بر روی کامیون، تریلی و یا هر نوع قوای محرکه حتی واگنهای ریلی نیز مستقر شود. چنانچه تراک میکسر برای انجام تمام عملیات اختلاط استفاده شود، این عمل می تواند در محل تولید بتن قبل از رفتن به کارگاه یا در محل کارگاه و یا حتی در حین مسیر انجام شود. گاهی نیز از تراک میکسرها برای تکمیل اختلاط استفاده می شود. هنگامی که از تراک میکسرها بعنوان انتقال دهنده بتن ساخته شده توسط بتن مرکزی استفاده می شود، تراک میکسر تنها به عنوان واحد همزن عمل می کند. در صنعت تولید بتن آماده، تراک میکسرها باید بتوانند عملیات 3 مرحله ای بارگیری، انتقال از محل تولید به محل مصرف و تخلیه را بخوبی انجام دهند. همه این عملیات (به علت اهمیت بسیار زیاد عنصر زمان در گیرش بتن) باید بدون هرگونه اتلاف زمان انجام شود.
برای انجام مناسب عمل اختلاط در محفظه میکسر، معمولاً باید تنها حدود 55 تا 60 درصد از حجم هندسی مخزن با بتن پر شود و بقیه خالی بماند.

زمان اختلاط: برای بدست آوردن بتن با کیفیت یکنواخت و رضایت بخش باید مواد تشکیل دهنده ی آن را به طور کامل با هم مخلوط کرد، به گونه ای که ظاهر بتن یکنواخت شود و همه ی مصالح آن به طور همگن پخش شوند. یکی از مهمترین فاکتورها در زمان اختلاط، نوع و ترتیب اضافه شدن مصالح است. بدین ترتیب که اگر مصالح بطور خشک، مخلوط شده و وارد میکسر شوند، زمان اختلاط به طور قابل ملاحظه ای کاهش 
می یابد. زمان لازم برای اختلاط، به عوامل متعددی، از قبیل اندازه ی پیمانه، روانی مخلوط، اندازه و دانه بندی سنگدانه ها و بازدهی مخلوط کن، بستگی دارد. به طور کلی، بتن در تراک میکسرها به زمان اختلاطی حدود 8 تا 15 دقیقه نیاز دارد.
6- باکت: باکت ها وسایلی هستند که برای جابجایی بتن در ارتفاع از آنها استفاده می شود و در انجام 100 تا 1000 لیتر موجود می باشند. باکت ها حسب استفاده جهت حمل بتن های با روانی بالا یا پایین تقسیم بندی 
می شوند. باکتهای حمل بتن با روانی بالا سبکتر از نوع دیگر بوده و مقدار بازشدگی دهانه خروجی آنها کم می باشد. بعبارت دیگر دهانه خروجی باکت که توسط دریچه های باکت مسدود می شود کوچکتر می باشد. باکت های حمل بتن با روانی پایین بسیار سنگین تر از مشابه خود جهت حمل بتن با روانی بالا هستند.
7- پمپ بتن: در مکان هایی که امکان حمل بتن با وسایل معمول وجود ندارد یا حمل بتن با شیوه های دیگر غیر اقتصادی است، از پمپ بتن استفاده می شود. برای منظور بتن باید از کارایی و روانی بالا با اسلامپ 75 (مقدار توصیه شده) نت 125 میلیمتر برخوردار باشد. در این ارتباط معمولاً استفاده از مواد افزودنی کندگیر کننده برای به تاخیر انداختن زمان گیرش بتن توصیه می شود.
 ضمناً برای جلوگیری از جدا شدن آب مخلوط در اثر فشار و در نتیجه انسداد خط لوله انتقال بتن، دانه بندی سنگدانه ها حائز اهمیت است.
بتنی که با پمپ ریخته می شود مشکلی به نام تفکیک دانه بندی نخواهد داشت، زیرا پمپ توانایی جابجایی بتنی را که دچار جداشدگی شده ندارد. ضمناً باید از به کار بردن آب بیش از اندازه در مخلوط و همچنین سنگدانه های درشت با لبه های تیز نیز اجتناب کرد. پمپ های بتن به سه دسته زیر تقسیم می شوند:
پمپ بتن قابل حمل: این پمپ ها قدرت بیشتری نسبت به انواع دیگر پمپ های بتن معرفی شده تاکنون دارند. مورد استفاده این نوع پمپ ها در کارگاه هایی که حجم بتن ریزی زیاد دارند یا در برج هایی که نیاز به بتن ریزی در ارتفاع بالا دارند (ارتفاع تا 480 متر اسمی ولی در عمل و متداول 200 متر) و یا در پروژه هایی مثل تونلها و پلهای طولانی (تا 2000 متر طول) می باشد.
پمپ کامیونی تیرک (بوم) دار: در این دسته از پمپ ها یک پمپ بتن بر روی شاسی کامیون که ممکن است به دلیل تحمل وزن دارای محورهای بیشتری از کامیون های معمول باشد، نصب می گردد. به همین دلیل اصطلاحاً به آنها پمپ هوایی نیز گفته می شود. همچنین به منظور انتقال بتن تا محل مصرف از بازوهای تاشو که تعداد آنها بین 3 تا 4 بازو متغیر است، بهره گرفته می شود. این بازوهای به کمک جک هیدرولیک باز شده و در راستاها و زوایای مختلف قرار می گیرند. به موازات هر بازو لوله انتقال بتن با اتصالهای انعطاف پذیر تعبیه شده که می تواند بتن را به محل مصرف انتقال دهد. معمولاً این کامیون ها مجهز به جکهای کناری تعادل (Outrigger) هستند، زیرا در اثر باز شدن بازوها ممکن است کامیون از حالت تعادل خارج شده و واژگون گردد.
تراک میکسر پمپ بتن: معمولاً این دستگاه ها در مواردی که حجم کمتر بتن ریزی یا جابجایی زیاد در محل بتن ریزی لازم است، اقتصادی تر می باشند. این ماشین ها نیز عموماً با تیرک (بوم) هیدرولیکی همانطور که در شکل دیده می شود، تجهیز شده اند که سوار بر تراک میکسرهای استاندارد می باشد.

تراکم بتن

پس از ریختن بتن، باید با وسایل مناسب با توجه به نوع بتن آن را متراکم نمود. این عمل باید چنان انجام شود که هوای محبوس داخل بتن تماماً خارج شده و بتن یکپارچه دور میلگردها، قطعات مدفون و نهایتاً کلیه زوایای قالب را پر نماید. بسته به نوع بتن، جنس قالب و تراکم آرماتورها، برای متراکم کردن بتن وسایل و تجهیزات مختلفی به شرح زیر توصیه می شود:

1. متراکم کردن با دست: در کارهای کوچک و محدود و مخلوط های خمیری و روان، می توان از میله فولادی (تخماق) یا وسایل مشابه برای تراکم بتن استفاده نمود. میله بایستی به اندازه کافی وارد بتن شود تا بتواند به راحتی به انتهای قالب یا انتهای لایه مربوط به همان مرحله بتن ریزی برسد، ضخامت میله بایستی چنان انتخاب شود که به راحتی از بین میلگردها عبور نماید.
2. متراکم کردن با وسایل مکانیکی: متراکم کردن با وسایل مکانیکی مناسب ترین روش برای بتن های سفت و درشت دانه می باشد، بسته به نوع این وسایل روش های زیر مورد عمل بوده و توصیه می شوند:

• تراکم با کوبنده های موتوری: از این روش در مورد بتن های خیلی سفت و در کارهای پیش ساخته استفاده می شود.
• تراکم با استفاده از نیروی گریز از مرکز: از این روش در ساخت بتن متوسط یا شل و در کارهای پیش ساخته نظیر لوله ها و شمع ها استفاده می شود.
• میزهای سقوط: این وسایل بیشتر در مورد کارهای پیش ساخته نما مورد استفاده هستند.
• لرزاننده ها: ویبراتورها دارای کاربردهای عمومی بوده و به طور کلی باتوجه به مشخصات مکانیکی، نوع بتن و محل، باید کاربرد آنها قبلاً به تصویب دستگاه نظارت برسد. ارتعاش بتن به دو صورت درونی و بیرونی صورت می گیرد. هنگام ارتعاش بتن، اصطکاک بین دانه های درشت کم شده، به خاصیت سیالیت بتن افزوده می شود و بتن تحت اثر وزن به سهولت در قالب جا گرفته و حبابهای هوا از آن خارج می شوند. ویبراتورها چه به صورت ارتعاش درونی و چه به صورت ارتعاش بیرونی، به وسیله فرکانس (تعداد نوسانات در دقیقه) و دامنه تاثیر آنها از مرکز ارتعاش، از یکدیگر متمایز می شوند. ویژگی این ویبراتورها به شرح زیر است:

1- ویبراتورهای درونی: ویبراتورهای درونی یا غوطه ور به صورت ویبراتورهای بلیچه ای یا میله ای برای متراکم کردن بتن دیوارها، دالها، تیرها، ستونها و اعضای مشابه توصیه می شوند. قطر قسمت مرتعش کننده ویبراتور، از 20 میلیمتر به بالاست. دامنه اثر ویبراتور با قطر مرتعش کننده و فرکانس نوسانات آن متغیر است. میزان ارتعاش با قطر ویبراتور، کاهش و دامنه عمل با قطر ویبراتور، افزایش می یابد. شعاع عمل موثر با توجه به قطر ویبراتور حدوداً از اعداد زیر تبعیت می کند:

• برای قطر قسمت مرتعش کننده بین 20 تا 40 میلیمتر، دامنه موثر 5/7 تا 15 سانتیمتر.
• برای قطر قسما مرتعش کننده بین 50 تا 90 میلیمتر، دامنه موثر 18 تا 36 سانتیمتر.

ویبراتورها باید توسط کارگران مجرب مورد استفاده قرار گیرند و حتی الامکان مرتعش کننده به صورت قائم و در اثر وزن طبیعی خود در بتن فرو رود. از اعمال فشار به ویبراتور باید جداً خودداری شود. داخل و خارج کردن ویبراتور در بتن، باید به آرامی و حدوداً با سرعت 8 سانتیمتر در ثانیه صورت گیرد. ویبراتور باید به انتهای لایه بتن ریزی رسیده و حداقل 15 سانتیمتر در لایه قبلی نفوذ کند. در دالهای نازک می توان ویبراتور را به صورت مورب یا افقی در بتن قرار داد تا سر آن کاملاً در بتن قرار گیرد. فاصله نقاطی که ویبراتور در بتن فرو می رود، باید حدوداً 5/1 برابر دامنه عمل ویبراتور باشد، به نحوی که مناطق مرتعش شده حدوداً چند سانتیمتر یکدیگر را بپوشانند. ویبراتور باید حدوداً بین 5- 15 ثانیه، آرام نگه داشته و سپس به آرامی از بتن خارج شود. لرزاندن بیش از اندازه بتن خصوصاً برای بتن های با اسلامپ زیاد، باعث تفکیک دانه ها شده و به هیچ وجه مجاز نیست. بسته به نوع بتن، زمان لازم برای قرار دادن ویبراتور در بتن را حدوداً می توان مطابق جدول (1) اختیار نمود.
در هنگام استفاده از لرزاننده خرطومی باید موارد زیر رعایت گردد:

الف) برای اجتناب از حبس هوا در اجرای بتن، لایه بتن باید دارای ضخامت کم و نازک باشد، ولی در هر صورت لایه نباید کمتر از 150 میلیمتر یا سه برابر حداکثر اندازه سنگدانه بتن باشد. معمولاً حداکثر ضخامت لایه 500 تا 600 میلیمتر است.

جدول (1) زمان لازم برای لرزاندن بتن با توجه به اسلامپ آن

توضیح: زمانهای مندرج در جدول ممکن است با نظر دستگاه نظارت تغییر یابد، به نحوی که مدت لرزاندن، نه به اندازه ای طولانی باشد که باعث تفکیک دانه ها شود، نه آنقدر کوتاه باشد که عمل تحکیم به خوبی صورت نگیرد. کفایت لرزاندن را می توان با توجه به ارزیابی های ظاهری و تجربه کارگران متخصص تعیین نمود. مشخصه های اصلی بتن متراکم شده عبارتند از:

• فرو رفتن دانه های درشت در داخل بتن و جا افتادن آنها
• مسطح شدن سطح تمام شده بتن
• متوقف شدن خروج حبابهای بزرگ هوا از سطح بتن
• ظاهر شدن غشائی نازک (فیلم) از خمیر شفاف سیمان در سطح کار
• یکنواخت شدن صدای ویبراتور بدین معنی که در ابتدای عمل تراکم، فرکانس ویبراتور کاهش یافته و پس از مدتی (زمان اتمام ارتعاش) فرکانس مجدداً بالا می رود. در پایان هنگامی که بتن عاری از هوا گردد، صدای ویبراتور یکنواخت و ثابت می شود. علاوه بر آن کارگران با تجربه می توانند تشخیص دهند که چه موقع بتن کاملاً متراکم شده است.

ب) معمولاً زمان کافی برای اعمال لرزش با لرزاننده خرطومی بین 5 تا 15 ثانیه است. اما مدت زمان دقیق باید براساس ظاهر شدن شیره بتن بر سطح و تغییر صدای لرزاننده تعیین شود. اگر زمان لرزاننده کم باشد، سنگدانه ها حرکت می کنند، اما ملات فرصت کافی برای جاری شدن ندارد و بتن متخلخل می شود. اگر زمان لرزاننده زیاد باشد، مقدار زیادی شیره بتن به سطح آمده که باعث جداشدگی در بتن و ایجاد ترک و کاهش مقاومت سطح بتن و کرمو شدن قسمت های زیرین بتن می شود.
پ) برای حذف موثر هوا، ویبراتور باید سریعاً به داخل بتن وارد گردد و با حرکت ملایم بالا پایین، ویبراتور به آهستگی خارج شود. نفوذ سریع ویبراتور سبب می شود تا بتن به طرف بالا و خارج از قالب حرکت کرده و هوا خارج می گردد.
ت) لرزاننده باید به صورت عمودی و در فواصل یکنواخت به داخل بتن فرو برده شود و از خواباندن لرزاننده به صورت کاملاً مایل یا افقی پرهیز گردد، مگر برای دال ها با ضخامت پیش از 1/0 متر و قطر خرطومی مناسب. فواصل مورد نظر براساس شعاع عمل لرزاننده تعیین می شود. از طرف دیگر، شعاع های عمل باید تا چند سانتیمتر یکدیگر را پوشش دهند. معمولاً این فاصله 5/1 برابر شعاع عمل لرزاننده توصیه می شود. این فاصله برای لرزاننده های تا قطر 75 میلیمتر بین 150 تا 500 میلیمتر است و به قطر لرزاننده و نوع بتن مورد استفاده بستگی دارد.
2- ارتعاش بیرونی: در این حالت عمل تراکم از بیرون قالب انجام می شود. مهم ترین نوع ویبراتورهای بیرونی از این قرارند:
الف: ویبراتورهای قالب: این ویبراتورها از سمت خارج به بدنه قالب متصل می شوند. این ویبراتورها باید محکم و بدون حرکت اضافی به قالب متصل شوند. اتصال مستقیم ویبراتور به قالب، مجاز نبوده و ویبراتور باید از طریق اتصالات مکانیکی مناسب، ارتعاش را به قالب منتقل سازد. ویبراتورها باید در نقاطی نصب شوند که ارتعاش را در سراسر قالب پخش نمایند. در بعضی مواقع فرکانسهای مختلفی برای ویبراتورهای قالب انتخاب می شود، بنابراین توصیه می شود ویبراتورهای قالب، مجهز به، دستگاه های کنترل فرکانس و دامنه نوسان باشند. زمان لازم برای ارتعاش بیرونی بتن، 1 تا 2 دقیقه است. در قالبهای قائم نظیر قالب ستونها و دیوارها، ویبراتورهای بیرونی باید حدوداً 75 سانتیمتر از بالای قالب، پایین تر نصب شوند، رعایت این امر به ویژه در مورد قالب اعضا و قطعات نازک، اجباری است. در این موارد بتن قسمتهای بالایی قالب، باید با ویبراتورهای درونی، لرزاننده و متراکم شود. توصیه می شود در موارد زیر از ارتعاش بیرونی استفاده شود:

• متراکم کردن سازه های بسیار نازک بتنی یا سازه هایی که به علت تراکم بسیار زیاد آرمانور، استفاده از ویبراتورهای درونی در آنها مشکل یا غیر ممکن باشد.
• بتن های سفتی که امکان استفاده از ویبراتورهای درونی در آنها وجود نداشته باشد.
• به عنوان مکمل ویبراتورهای درونی

ب: میزهای لرزان: این روش بیشتر در کارگاه های پیش ساخته مورد استفاده است. میزهای لرزان باید مجهز به سیستم کنترل و تغییر ارتعاش باشند تا بتوان بسته به ضخامت سازه و روانی بتن، ارتعاش را تغییر داد. بتن های خمیری عموماً با فرکانس بالاتری نسبت به بتن های سفت لرزانده می شوند، میزان ارتعاش و زمان آن با توجه به مشخصات سازه، نوع بتن و تجربه کارگاهی مشخص می شود.
پ: ویبراتورهای سطحی: این نوع لرزاننده ها به صورت شمشه های ارتعاش دهنده، ویبراتورهای صفحه ای، شمشه های غلتان ارتعاشی، ماله های آهنی و تخته ماله ای ارتعاشی مورد استفاده هستند. این نوع ارتعاش دهنده ها برای متراکم کردن بتن کف، دالهای بدون آرماتور، بتن پوشش روی سطوح شیبدار و اصولاً کارهای بتنی تخت مورد استفاده بوده و توصیه می شوند. لازم است در این روش به توصیه های زیر توجه شود:

• حتی الامکان از بتن اسلامپ کم (کمتر از 75 میلیمتر) استفاده شود.
• دالها بدون آرماتور و ضخامت آن تا 150 میلیمتر باشد و در صورت دارای بودن آرماتور تنها یک شبکه سیمی جوش شده در آن کار گذاشته شود.

به طور کلی این روش ارتعاشی برای دال های بتن آرمه، دال های با ضخامت بیش از 20 سانتیمتر و مواردی که اعضا و قطعات مدفون در بتن مطرح باشند، مورد استفاده قرار نمی گیرد.

عمل آوری بتن

برای دستیابی به بتنی با کیفیت مطلوب، باید عملیات بتن ریزی را با عمل آوردن بتن در محیطی مناسب و طی مراحل اولیه ی سخت شدن دنبال کرد. عمل آوری به سلسله اقداماتی گفته می شود که برای تکمیل و پیشرفت هیدراتاسیون و افزایش مقاومت بتن انجام می گردد. این اقدامات در حقیقت نوعی مراقبت و نگهداری از بتن است که از طریق آن می توان دمای بتن و درجه ی اشباع آن را کنترل کرد.
عمل آوردن در خصوصیات بتن سخت شده، مانند مقاومت فشاری، دوام، مقاومت سایشی و مقاومت در مقابل یخبندان تاثیر قابل ملاحظه ای دارد. به سه شکل محافظت، مراقبت (عمل آوری) و پروراندن (عمل آوری حرارتی) برای بتن ریخته شده در قالب ضروری است. روش های مختلف عمل آوری بتن عبارتند از:

1. عمل آوری با آب: روشی است که سبب افزایش رطوبت بتن می گردد و همچنین از افت رطوبت بتن جلوگیری می کند. نباید از آب بسیار سرد و یا گرم، که سبب شوک حرارتی در بتن شده و موجب ترک خوردگی سطح بتن می شود، استفاده نمود.
2. ایجاد حوضچه و غوطه ورسازی، افشاندن آب و عمل آوری با پوشش های خیس از رایج ترین روش های عمل آوری با آب محسوب می شوند.
   عمل آوری عایقی: جلوگیری از تبخیر آب، روش دیگری جهت عمل آوردن بتن است و به این دلیل مزیت دارد که نیاز به خیس کردن مداوم پوشش ندارد. این روش برای مناطقی که امکان فراهم کردن آب مناسب جهت عمل آوری با مشکلاتی همراه است قابل استفاه خواهد بود. در اشکال زیر، مصالح و روش های مختلفی که برای جلوگیری از تبخیر آب از سطح بتن به کار می رود را مشاهده می نمایید.
3. ترکیبات عمل آوری: ترکیبات عمل آوری به صورت مایع است که بر روی سطح بتن پاشیده یا مالیده می شود و با ایجاد یک غشاء از تبخیر آب بتن جلوگیری می کند. ترکیبات عمل آوری باید بر روی سطح بتن مرطوب اعمال و از پاشیدن یا اعمال آن بر سطح خشک بتن اجتناب گردد.
4. عمل آوردن بتن به وسیله قالبها: قالبها خود محافظ مناسبی هستند و از خروج آب از بتن جلوگیری می کنند. البته در چنین مواردی، سطح افقی بتن باید مرطوب نگاه داشته شود. قالب های چوبی باید با آب افشانی مرطوب شوند، به خصوص در هوای گرم و خشک این عمل حائز اهمیت است. در صورتی که امکان برداشتن سریع قالبها بویژه در سطوح و یا دیوار و یا تیرها وجود ندارد، توصیه می شود با شل کردن قالبها، امکان عمل آوری با ریختن آب در درزهای موجود فراهم شود. شکل (27)، یک نمونه از قالب های مخصوص را که از مواد مختلف تشکیل شده است نشان می دهد.

مدت عمل آوری

مدت عمل آوری بتن به نوع سیمان، شرایط محیطی، و دمای بتن بستگی دارد و طی آن، دمای هیچ قسمتی از سطح بتن نباید از 5 درجه سانتیگراد کمتر شود. طبق ضوابط آیین نامه بتن ایران مدت عمل آوردن بتن نباید از مقادیر مندرج در جدول (2) کمتر شود.

جدول (2) حداقل زمان عمل آوری بتن

شرایط مندرج در این ستون به شرح زیر تعریف می شود:
خوب: محیط مرطوب و محافظت شده (رطوبت نسبی بیشتر از 80 درصد و محافظت شده در برابر تشعشع خورشید و باد).
ضعیف: محیط خشک و محافشت نشده (رطوبت نسبی کمتر از 50 درصد و محافظت نشده در برابر تشعشع خورشید و باد).
متوسط: شرایطی بین دو حد خوب و ضعیف
** مفاهیم روند افزایش مقاومت بتن؛ سریع: بتن دارای سیمانهای زودگیر (مانند پرتلند نوع 3) افزودنی ها زودگیر کننده نسبت آب به سیمان، بسیار کم و عیار سیمان زیاد است، متوسط: نوع 1 و 2 و پرتلند پوزولانی، کند: نوع 5 و پوزولانی ویژه

بتن ریزی در شرایط خاص آب و هوایی

بتن ریزی در هوای سرد: مشکلات بتن ریزی در هوای سرد به مسئله یخ زدن بتن تازه مربوط می شود. اگر بتنی که هنوز کاملاً سخت نشده است یخ ببندد، آب اختلاط یخ بسته و حجم کلی بتن افزایش می یابد. در این حالت چون بتنی برای فعل و انفعال شیمیایی آبی وجود ندارد، گرفتن و سخت شدن بتن به تاخیر می افتد و ممکن است مقدار اندک خمیر سیمان موجود نیز به علت تشکیل یخ شکسته شود. هنگامی که در مرحله ی بعدی یخ آب می شود، بتن گرفته و در وضعیت منبسط شده سخت می گردد و بنابراین دارای حفره های زیاد و مقاومت کمی خواهد بود. اگر یخ زدن بتن پس از گیرش آن و قبل از رسیدن به مقاومت کافی و مناسب اتفاق بیفتد، انبساط حاصل به همراه تشکیل یخ، سبب کاهش قابل توجه مقاومت می شود.
ولی اگر بتن قبل از یخ زدن، مقاومت کافی را دارا باشد، می تواند در مقابل فشار داخلی تولید شده در اثر تشکیل یخ (از باقی مانده ی آب مخلوط) مقاومت نماید. به طور کلی در کارهای بتنی، هوای سرد به شرایطی اطلاق می شود که بیش از سه روز متوالی، متوسط درجه حرارت روزانه از 5 درجه سلسیوس کمتر باشد. چنانچه بیش از نیمی از روز دمای محیط بالای 10 درجه سلسیوس باشد، هوا سرد تلقی نمی شود.
رعایت نکات زیر برای بتن ریزی در هوای سرد الزامی است.
به طور کلی، در دمای کم، آهنگ کسب مقاومت بتن کاهش می یابد و در نتیجه بتن تازه باید در مقابل آثار مخرب یخبندان محافظت گردد. در مواردی که بتن در چند ساعت اول، بعد از بتن ریزی و یا قبل از آنکه مقاومت نمونه استوانه ای بتن به 5/3 MPa برسد، در معرض یخبندان قرار گیرد، مقاومت نهایی بتن ممکن است تا 50 درصد کاهش یابد و بتن دچار آسیب دیدگی جدی گردد. اگر بتن در دمایی کمتر از C°5+ قرار گیرد، فرآیند هیدراتاسیون بسیار کند شده و روند کسب مقاومت بتن عملاً متوقف می گردد. بتن در اوایل سن خود، نه تنها باید در مقابل یخبندان محافظت گردد، بلکه باید قادر باشد تا در طول عمر مفید خود در مقابل چرخه های یخ زدن و آب شدگی، مقاومت نماید. برای آنکه از یخ زدگی بتن تازه جلوگیری شود، دمای بتن در هنگام ریختن آن باید در حد مناسب، و توصیه شده باشد. جدول (3)، حداقل دمای بتن در هنگام ریختن، عمل آوری و نگهداری آن را نشان می دهد. همان طور که در جدول مشاهده می شود، دمای مناسب بتن با افزایش ضخامت، کاهش می یابد. زیرا با افزایش سطح مقطع بتن، افت حرارت حاصل از هیدراتاسیون کمتر خواهد بود.

جدول (3) دمای توصیه شده بتن در مراحل مختلف ساخت، بتن ریزی و نگهداری

مصالح مصرفی

• می توان از سیمان زودگیر (پرتلند نوع 3) به جای سیمان معمولی برای اطمینان از سرعت بیشتر کسب مقاومت بتن استفاده کرد.
• می توان از آب گرم برای رساندن بتن به دمای مطلوب استفاده کرد. در این حالت باید از تماس مستقیم آب گرم و سیمان جلوگیری شود و این موضوع در نحوه ی ریختن مصالح در مخلوط کن مراعات گردد.
• به طور کلی، آسانترین و ارزانترین روش افزایش دمای مخلوط بتن، افزایش دمای آب است. دمای آب باید کمتر از C°60 باشد، زیرا سبب گیرش ناگهانی و کلوخه شدن سیمان می گردد و کارایی، مقاومت و دوام بتن را کاهش می دهد. توصیه می شود که ابتدا آب با مصالح سنگی مخلوط گردد و سپس سیمان به مخلوط افزوده شود.
• وجود حبابهای هوا در بتن سبب می گردد تا فضای کافی برای انبساط یخ در بتن ایجاد گردد و در نتیجه از ترک خوردگی و خرابی بتن جلوگیری می شود. ماده افزودنی حباب ساز باعث افزایش کارایی بتن نیز می شود. در نتیجه می توان با ثابت نگه داشتن اسلامپ، مقدار آب مخلوط را کاهش داد.

طرح اختلاط بتن

• نسبت آب به سیمان باید با توجه به روند کسب مقاومت بتن در دمای محیط انتخاب گردد. نسبت آب به سیمان نباید از 5/0 بیشتر باشد، بنابراین لازم است قبل از شروع بتن ریزی تدابیر لازم برای کسب مقاومت بتن صورت گیرد.
• در صورتی که از مواد افزودنی روان کننده استفاده نمی شود، اسلامپ بتن نباید بیشتر از 50 میلیمتر انتخاب گردد.

ریختن بتن

مخلوط بتن باید در مدت کوتاه جایدهی گردد، در غیر این صورت، افت دما زیاد خواهد بود. دمای مورد نیاز بتن پس از جایدهی بستگی به حجم آن دارد. توصیه می گردد که در صورت امکان و هنگام بتن ریزی در هوای سرد از لایه های ضخیم تر استفاده شود. تمام وسایل کار، مانند جامها و فرغونها باید در هنگام عملیات بتن ریزی، در مقابل یخ زدگی محافظت شوند.

حفاظت پس از بتن ریزی

خطر جدی در زمانی رخ می دهد که آب بتن تازه جایدهی شده یخ بزند. در چنین حالتی ممکن است بتن یخ زده با بتنی که گیرش معمولی دارد، اشتباه شده و عمل قالب برداری انجام گردد و در هنگام فرآیند آب شدن، امکان فروپاشی وجود دارد. برای اجتناب از آن، در هیچ مورد نباید دمای بتن در قالب کمتر از C°5 حفظ شود، مقاومت مذکور را کسب می کند. روشهای مختلف محافظت بتن، پس از جایدهی شامل پوشش مناسب یا حرارت دادن در فضای مسدود است.

دمای بتن

1. توصیه می شود هنگام بتن ریزی، دمای هیچ قسمت از بتن تازه از 10 درجه سلسیوس کمتر نباشد، ولی به هر حال این دما نباید از 5 درجه سلسیوس به عنوان حداقل مجاز، کمتر شود.
2. در هوای سرد باید با گرم کردن مواد متشکله بتن، دمای مخلوط را به حد قابل قبول رسانید.
3. برای تهیه بتن در درجه حرارت زیر صفر، ابتدا باید قطعات یخ و مصالح یخ زده را از مصالح سنگی جدا و مصالح سنگی را تا بالای 15 درجه و در صورت لزوم آب را تا 60 درجه سیلسیوس گرم نمود.
4. در صورتی که مصالح سنگی خشک باشد، می توان ماسه را تا 40 درجه سانتیگراد گرم کرد، در این حالت نیز آب نباید از 60 درجه بیشتر گرم شود.
5. هنگامی که گرم کردن مصالح سنگی مشکل بوده و یا عملی نباشد، می توان با استفاده از آب گرم دمای مخلوط بتن را بالا برد.
6. تغییر سریع دمای سطح بتن پس از اتمام دوران حفاظت، باعث ایجاد ترک در سطوح خارجی خواهد شد. لذا باید در طول حداقل 24 ساعت اولیه پس از اتمام دوران نگهداری بتن، تدابیر لازم را اتخاذ گردد.
7. دمای آب مصرفی باید یکنواخت و ثابت باشد تا تغییری در اسلامپ ساختهای مختلف بتن حادث نشود.

بتن ریزی در هوای گرم

هوای گرم موجب بروز مشکلاتی در ساخت، انتقال، پخش و عمل آوری بتن می شود و اثر نامطلوبی برخواص و بهره برداری بتن خواهد داشت. هوای گرم از چهار عامل دمای زیاد هوا، رطوبت نسبی کم، سرعت باد و دمای بتن تشکیل می شود که در کیفیت بتن تازه یا سخت شده موثر بوده و مشکلاتی را در خواص بتن بوجود می آورد. عواملی نظیر هوای گرم، وزش باد و رطوبت، روی ساختن، ریختن و عمل آوردن بتن اثر می گذارند. هر گاه دمای بتن از 32 درجه سانتیگراد بیشتر باشد هوای گرم محسوب شده و باید برای اجرای کار تمهیدات خاصی اندیشیده شود.
آثار نامطلوب هوای گرم در بتن تازه (خمیری) عبارتست از:

1. افزایش سرعت افت اسلامپ
2.  تمایل به افزودن آب به مخلوط در کارگاه
3.  افزایش سرعت گیرش بتن
4.  احتمال افزایش ترک خوردگی پلاستیک

آثار نامطلوب هوای گرم در بتن در حالت سخت شده عبارتست از:

1. در اثر افزایش مقدار آب مخلوط بتن مقاومت بتن کاهش می یابد.
2. احتمال ترک خوردگی ناشی از جمع شدگی (از نوع خشک شدگی) افزایش می یابد.
3. به دلیل افزایش نسبت آب به سیمان دوام بتن کاهش می یابد.
4. نفوذپذیری بتن افزایش می یابد.
5. افزایش دمای بتن باعث کاهش مقاومت درازمدت بتن می شود.
6. کاهش پیوستگی بین بتن و میلگرد به وجود می آید.
7. احتمال خوردگی میلگردهای بتن در شرایط خورنده (به ویژه در سواحل جنوب کشور) افزایش می یابد.
8. نمای بتن دچار تغییر رنگ شده و ظاهر آن به دلایل مختلف از جمله ایجاد درز سرد، نامطلوب می گردد.

جمع شدگی خمیری

یکی از مهمترین آثار نامطلوب هوای گرم، احتمال ترک خوردگی ناشی از جمع شدگی خمیری است. این نوع ترک ها به علت تبخیر سریع آب بتن رخ می دهد. به عبارت دیگر، چنانچه مقدار تبخیر بیشتر از مقدار آب آوری باشد، سبب ترک خوردگی می شود.
عواملی نظیر دمای هوا، رطوبت هوا، سرعت باد و دمای بتن، در مقدار تبخیر آب از سطح بتن اثر گذار هستند. چنانچه مقدار تبخیر آب از سطح بتن بیشتر از 1 کیلوگرم بر متر مربع در ساعت باشد، احتمال ترک خوردگی بسیار زیاد خواهد بود. اما به هر حال، وقتی مقدار تبخیر از حد 5/0 کیلوگرم بر متر مربع بیشتر می شود امکان پدیدار شدن ترک وجود دارد.

مصالح مصرفی

1. سنگدانه: باید از گرم شدن سنگدانه ها جلوگیری گردد. بنابراین با انباشتن سنگدانه ها در زیر سایبان یا پوشاندن آنها با برزنت در برابر تابش مستقیم آفتاب، از گرم شدن سنگدانه جلوگیری شود. به هر حال در صورتی که سطح توده سنگدانه گرم شده باشد، می توان با کنار زدن لایه سطحی سنگدانه ها از قسمت های زیرین استفاده نمود.
2. سیمان: یکی از نکات بسیار مهم در هوای گرم، دمای سیمان به هنگام اختلاط است. بالا بودن دمای سیمان، دمای بتن را افزایش می دهد که این امر موجب تسریع عمل آبگیری، سخت شدن فوری، بالا رفتن نیاز به آب و نهایتاً آثار نامطلوب بر روی مقاومت و جمع شدگی خمیری بتن خواهد شد.
3. آب: آب مصرفی بتن نباید گرم باشد. گرم بودن آب علاوه بر بالا بردن درجه حرارت مخلوط بتن، باعث بالا رفتن مصرف آب می شود که این امر نهایتاً موجب کاهش مقاومت خواهد شد. با اضافه شن هر 10 درجه به حرارت آب، میزان اسلامپ 20 تا 25 میلیمتر کاهش می یابد و از این رو آب مصرفی باید کاملاً خنک بوده و در صورت لزوم توسط یخ خنک شود.
4. مواد افزودنی: مواد افزودنی کندگیر کننده برای کاهش تاثیر هوای گرم بر گیرش بتن، گاهی اوقات برای طولانی کردن زمان گیرش در کارهای حجیم مانند سدهای بزرگ بتنی یا پمپ کردن بتن در فواصل زیاد یا حمل بتن آماده در مسافت های دور به کار می روند. چنانچه از فوق روان کننده استفاده می شود، بهتر است این ماده خاصیت زودگیر کننده نداشته باشد.

رعایت نکات زیر هنگام بتن ریزی در هوای گرم الزامیست:

• هنگام بتن ریزی دمای هیچ قسمت از بتن نباید از 30 درجه سیلسیوس تجاوز نماید.
• دمای محیط هنگام بتن ریزی نباید از 38 درجه سیلسیوس بیشتر باشد.
• مصالح بتن خصوصاً مصالح سنگی نباید زیر تابش مستقیم آفتاب قرار گیرد.
• وسایل، لوازم و تجهیزات تهیه، حمل و ساختن بتن نظیر مخلوط کن ها، پمپ ها، تراک میکسرها، باید حتی الامکان سفید رنگ بوده و در جای خنک، نگهداری و نصب شوند و در صورت امکان با پوشش مناسب از تابش مستقیم آفتاب مصون باشند.
• فاصله زمانی بین ساختن و ریختن بتن در قالب به حداقل ممکن کاهش یابد.
• آبپاشی قالبها، آرماتورها و بستر محل بتن ریزی، با آب خنک، همزمان و قبل از بتن ریزی صورت پذیرد.
• محل بتن ریزی در حین اجرا از تابش مستقیم آفتاب مصون نگهداشته شود.
• در فصل تابستان و روزهای گرم خصوصاً در مناطق جنوبی ایران توصیه می شود بتن ریزی در اواسط روز قطع و برنامه بتن ریزی برای اوایل صبح و عصر، تنظیم و اجرا شود.

آسانترین روش کاهش دمای بتن، استفاده از آب سرد در ساخت بتن است. از طرف دیگر، دمای ویژه آب 5/4 تا 5 برابر سیمان و سنگدانه است. برای مثال، در هنگام ساخت مخلوط بتن با 336 کیلو سیمان، 1850 کیلو مصالح سنگی و 170 کیلو آب در متر مکعب، با تغییر دادن 2 درجه سلسیوس در دمای آب، سبب تغییر دمای بتن به مقدار 5/0 درجه سلسیوس می شود. به طور کلی برای کاهش دمای بتن، به مقدار C°1 باید از دمای مصالح سنگی در حدود C°2 و آب در حدود C°4 کاسته شود.
استفاده از یخ به عنوان جایگزین قسمتی از آب اختلاط (یا تمام آب اختلاط) در کاهش دمای بتن بسیار موثر است، زیرا وقتی یخ صفر درجه تبدیل به آب می شود، نیاز آن به انرژی حرارتی 80 برابر حرارت مورد نیاز برای تغییر دمای آب به میزان C°1 می باشد. به عبارت دیگر، در هنگام ذوب شدن یخ، مقدار دمایی که جذب می شود بسیار قابل توجه است.

نکاتی در ارتباط با انتقال بتن

در هنگام حمل و نقل بتن باید موارد زیر رعایت شود:

1. در هوای گرم، حمل و انتقال بتن باید سریعاً انجام پذیرد، زیرا تاخیر باعث کاهش اسلامپ و افزایش دمای بتن می گردد.
2. در هوای معمولی حداکثر زمان تخلیه برای کامیون حمل مخلوط (تراک میکسر) 5/1 ساعت یا حداکثر تعداد چرخش دیگ آن 300 دور می باشد. اما در هنگام حمل بتن در هوای گرم این زمان باید کاهش یابد و حداکثر 45 دقیقه تا 1 ساعت باشد. به هر حال، چرخش زیاد تراک میکسر موجب تبادل زیاد حرارتی با محیط خواهد شد و به هیچ وجه توصیه نمی شود.
3. تمام ابزار و وسایل حمل بتن، مانند فرغون، قالبها و حتی میلگردها باید خنک شوند.
4. ماله کشی و پرداخت بتن باید بلافاصله پس از بتن ریزی انجام پذیرد.

کنترل دمای بتن پس از بتن ریزی

کنترل دمای بتن پس از بتن ریزی از دو جنبه حائز اهمیت است. همان طور که در بخش جمع شدگی خمیری ذکر گردید، کاهش دمای بتن در کاهش مقدار تبخیر و جلوگیری از ترک خوردگی، بسیار نقش مهمی دارد. از طرف دیگر، کنترل دمای بتن در کسب مقاومت مورد نظر اثر قابل توجهی دارد. در مواردی که بتن با نسبت کم آب به سیمان (کمتر از 45/0) مصرف می شود و یا از میکروسیلیس مخلوط استفاده می شود، به کار بردن تمهیدات زیر اهمیت بیشتری دارد زیرا این نوع مخلوط ها مستعد ترک خوردگی بیشتری است.

• روی سطح میلگرد، قالبها و سطح زمین باید آب پاشی شود (شکل 28) تا دمای سطوح کاهش یابد، اما نباید بر روی سطوح مذکور، آب اضافی باقی بماند. مسلماً در هوای مرطوب به جهت کاهش تبخیر این عمل اثر مثبت چندانی داشت مگر برای آب پاشی از آب خنک استفاده نماییم.
• در حدود نیم ساعت پس از پرداخت سطح بتن، باید سطح بتن با پوشش نایلون پوشش داده شود. قرار دادن پوشش تا مدت 4 تا 5 ساعت ضروری است، اما باید اطمینان حاصل گردد که جریان هوا در زیر پوشش وجود دارد، در غیر این صورت، دمای بتن افزایش می یابد.
• استفاده از سایبان در بالای سطح بتن در کاهش دمای بتن بسیار موثر است. زیرا از تابش مستقیم آفتاب بر سطح بتن جلوگیری می کند.
• با ایجاد بادشکن به کمک چتایی یا حصیر می توان سرعت باد را کاهش داد. در هوای گرم و خشک چنانچه این بادشکن مرطوب گردد، دمای محیط را کاهش و رطوبت نسبی را افزایش می دهد، بنابراین پارامترهای مهم تبخیر شامل دمای هوا، رطوبت نسبی و سرعت باد همزمان موجب کاهش تبخیر شده، ضمن آنکه دمای بتن موجود افزایش نمی یابد.
• بلافاصله پس از سخت شدن باید عمل آوری آغاز گردد. در صورت امکان نباید از روش های عمل آوری عایقی استفاده شود (بویژه در مناطق خشک)، بلکه باید با استفاده از آب، عمل آوری را انجام داد. استفاده از گونی خیس نیز روشی مناسب برای عمل آوری محسوب می شود، اما گونی به طور مداوم باید خیس شود.
• قالب ها (بویژه قالب چوبی) به صورت عایق عمل می کنند و باعث عمل آوری بتن می شوند. در هوای گرم توصیه می شود. قالب ها سریع باز شوند و عمل آوری با آب انجام گیرد. در صورتی که امکان باز کردن کامل قالب ها وجود نداشته باشد، می توان آن را شل کرد و آب را به سطح بتن رساند. همچسنین در صورت استفاده از قالب چوبی، می توان با آب پاشی بر روی قالب ها از تبخیر آن بتن جلوگیری نمود.
• در صورتی که، بر سطح بتن پس از عملیات پرداخت، ترک ناشی از جمع شدگی خمیری بروز کند، می توان با تراکم مجدد سطح بتن، ترک ها را حذف کرد. اجرای عملیات تراکم پس از مشاهده ترک ها نه تنها باعث حذف ترکها می شود، بلکه سبب افزایش مقاومت سایشی لایه سطحی بتن می گردد.