زهکشی | انواع زهکشی بتن | زهکشی و تونل ها
دور نمودن آب از سطح دامنه و جلوگیری از نفوذ آن، مخصوصا در مورد دامنه هایی که بطور بالقوه ناپایدارند، از مهمترین روش های مهندسی دستیابی به پایداری است.
✔ انواع روکش های زهکشی آب های سطحی
1. شبکه زهکشی بسطی
2. مسدود کردن شکاف ها
3. غیر قابل نفوذ کردن بخش دامنه
✔ شبکه زهکشی بسطی
برای آن که آب به داخل دامنه نفوذ نکند باید ترتیبی داد تا هرچه زودتر سطح دامنه را ترک کند. احداث آب رو های مناسب در سطح دامنه، یا در روی پلکان ها، یکی از مهمترین تمهیدات در این مورد است. این آب روها باید ضمن دارا بودن گنجایش و شیب کافی، بسترشان نیز غیر قابل نفوذ باشد. برای جلوگیری از تخریب و پر شدن این جوی ها در طول زمان، میتوان آن ها را با قطعات سنگ پر نمود.
این روش در مورد دامنه های خاکی یا دامنه های متشکل از سنگهای تجزیه شده، مفید واقع میشود و میتواند علاوه بر پیشگیری، در مراحل اولیه حرکت دامنه نیز نقش ترمیمی داشته باشد. نقش مهم دیگر شبکه زهکشی سطحی جلوگیری از فرسایش سطح دامنه توسط آب های جاری است.
✔ زهکشی سطحی و مسدود کردن شکاف ها
ترک ها و شکاف های سطحی محل های مناسبی را برای نفوذ آب به داخل دامنه فراهم میکند. وجود این شکاف ها، مخصوصا در مراحل آغازین توسعه یک ناپایداری جدید، مشکل آفرین تر میشود. پر کردن این شکاف ها توسط مواد غیر قابل نفوذی مثل رس، بتن یا مواد نفتی می تواند تا حدود زیادی از انباشته شدن آب و نفوذ آن به داخل دامنه جلوگیری کند. این روش هم در مورد دامنه های خاکی و هم سنگی قابل اجراست و می تواند هم در پیشگیری بکار رود و هم در مراحل اولیه ایجاد یک زمین لغره، پیشرفت آن را کند یا متوقف نماید.
✔ زهکشی و غیر قابل نفوذ کردن بخش دامنه
یکی از رایج ترین روش های غیر قابل نفوذ کردن سطح زمین، پاشیدن مواد نفتی (مالج) به سطح دامنه است. مالج به انواعی از مواد نفتی سنگین مایع اطلاق میشود که معمولا جز محصولات زاید پالایشگاه یا کارخانه های پتروشیمی است. این روش ضمن جلوگیری از نفوذ آب به داخل دامنه، با چسباندن ذرات خاک به یکدیگر، سطح دامنه را در برابر آثار فرسایشی باد و تا حدی آب جاری محفوظ نگاه میدارد.
✔ انواع روش های زهکشی آب های داخل دامنه
با وجود کوششی که برای جلوگیری از نفوذ آب به داخل دامنه صورت میگیرد باز هم ممکن است قسمتی از آب ها از سطح دامنه نفوذ از محلی دورتر توسط آب زیرزمینی به داخل دامنه حمل شود. این آب ها قبل از هر چیز با افزودن به وزن نیرو های رانشی را زیاد میکنند.
1.زهکشی ثقلی افقی
2.گالری های زهکش
3.زهکش ثقلی قایم
4. پمپاژ
5. زهکشهای فشار شکن
6. خندق در بالای خاکریز
7. زهکش ورقه ای
8. الکترواسمز
9. مواد شیمیایی
زهکشی ثقلی افقی
ایجاد زهکش های تقریبا افقی میتواند نقش موثری در کاهش فشار آب داخل دامنه های سنگی و خاکی داشته باشد. از این رو میتوان از این روش هم برای پیشگیری از حرکت و هم جلوگیری از تحرک یک زمین لغزه در حال تشکیل استفاده کرد. به این منظور در بخش های پایینی دامنه افقی، با شیب ناچیزی به سمت خارج برای ایجاد جریان ثقلی آب، حفر می شود.
گالری های زهکش
حفر نقب یا گالری های زهکش در دامنههای سنگی و خاکی، مخصوصا در جا هایی که زهکشی عمیق بخش های داخلی دامنه مورد نظر است، مفید واقع میشود. چنین گالری هایی میتوانند هم نقش پیش گیرنده داشته و هم در مراحل اولیه حرکت دامنه جهت جلوگیری از حرکات بیشتر آن بکار روند. کارایی گالری های زهکش را میتوان با حفر گمانه های شعاعی از داخل گالری افزایش داد.
زهکش ثقلی قایم
زهکشی ثقلی قایم بیش از همه برای تخلیه آب سفره های معلق که بر روی یک بخش غیر قابل نفوذ تشکیل شده و در زیر آن لایه های نفوذپذیر و بازکشی آزاد وجود دارد، بکار برده میشود.
پمپاژ
حفر چاه های عمیق و پمپاژ آن ها میتواند بطور موقت در بهبود وضعیت دامنه ناپایدار موثر باشد. این روش عمدتا در مورد دامنه های سنگی بکار می رود.
زهکشهای فشار شکن
حفر چاه، چاهک یا خندق (تراشه) در پای دامنه، برای جلوگیری از افزایش بیش از حد فشار آب و بالا راندگی های ناشی از آن در بخش های مجاور پای دامنه، اغلب مفید واقع میشود. این روش منحصرا در مورد دامنه های خاکی و معمولا در مجاورت دامنه پایاب سد های خاکی ایجاد می شود.
خندق در بالای خاکریز
این روش، در مورد دامنه های خاکی حفاری شده و یا خاکریز ها، مخصوصا خاکریز هایی که در دامنه ایجاد میشود، به کار گرفته میشود و علاوه بر پیشگیری از تفرش میتواند در مراحل اولیه ناپایداری نقش ترمیمی نیز داشته باشد.
زهکش ورقه ای
این روش، همان گونه که از نام آن پیداست، به صورت یک لایه زهکش عمل میکند. در خاکریز ها، مخصوصا خاکریز هایی که در دامنه ایجاد میشود، وجود لایهای از مواد نفوذپذیر در زیر خاکریز، ضمن زهکشی آب های محلی دامنه و داخل خاکریز، از افزایش بیش از حد فشار آب در خاکریز، جلوگیری به عمل می آورد.
الکترواسمز
این روش عمدتا در دامنه های خاکی که از لای درست شده باشند بکار گرفته میشود و ضمن تسهیل تخلیه آب بر مقاومت خاک می افزاید. به این منظور الکترودهایی را در عمقی که مایلیم آب آن تخلیه شود، قرار میدهیم و جریان مستقیم به آنها وصل میکنیم. جریان باعث میگردد که آب بین ذرهای از قطب مثبت به سمت قطب منفی حرکت کرده و در آنجا توسط پمپاژ به خارج هدایت شود.
مواد شیمیایی
مواد شیمیایی عمدتا در مورد دامنه های خاکی رسی بکار گرفته شده و وظیفه اصلی آنها بالا بردن مقاومت رسوب هاست. این روش میتواند به عنوان پیشگیری، یا در مراحل اولیه ناپایداری، به منظور تصحیح و ترمیم بکار رود.
✔ زهکشی و آب بندی تونل
سازههای زیرزمینی هم چون تونلها و تونلهای مترو به علت شرایط ویژهی زیرزمین از نظر خاک و عبور آبهای زیرزمینی، نیاز مبرمی به حفاظت و نگهداری دارند. بنابراین طراحی و اجرای یک سیستم آب بندی مناسب و هماهنگ با شرایط پروژه، امری ضروری برای احداث هر تونلی است. سیستم آب بندی تونل میتواند در وجه خارجی یا در وجه داخلی آن باشد. اما عموما اولویت آب بندی در اکثر پروژهها در وجه خارجی است، چرا که قسمت داخلی با آب در تماس نیست. در پروژههایی که آب بندی در مرحلهی بعد از ساخت و در بازسازی و ترمیم صورت میگیرد، وجه داخلی اولویت دارد. چرا که در چنین شرایطی وجه خارجی به هیچ وجه در دسترس نیست و انجام کار تنها در وجه داخلی امکان پذیر است. محصولات و روشهای مختلفی برای آب بندی تونل همانند فوم آب بندی یا تزریق رزین آب بندی وجود دارد.
پارامترها و متغیرهای زیادی در طراحی سیستم آب بندی تونل موثر هستند. این متغیرها خودشان تابعی از نوع ساخت و بهرهبرداری سازهی زیرزمینی (تونل) هستند. معمولاً متخصصین این پارامترها را برای در نظر گرفتن معرفی میکنند:
در وهلهی اول نوع سیستم سازهای در اولویت قرار دارد. بعد از آن، این که تنوع حفاری تونل چگونه بوده است؛ حفاری دستی بوده یا کات اند کاور و یا به صورت TBM انجام گرفته است. عمق قرارگیری سازه هم پارامتری تأثیرگذار است؛ جهت اطلاع از نحوه خرید و قیمت انواع زهکشی می توانید با کارشناسان فنی شرکت کلینیک بتن ایران در ارتباط باشید.
به این معنی که پایینترین عمق سازه چه عددی است. دیگر پارامترهای موثر شامل موارد زیر است:
• بالاترین سطح آب زیرزمینی پس از ساخت
• شرایط مختلف محیطی (شیمیایی و فیزیکی) مانند pH آب، وجود هیدروکربنها، مواد شیمیایی
• در نظر گرفتن هدف نگهداری طولانی مدت ضمن در نظر گرفتن هزینههای ساخت
در کنار مواردی که در فوق مطرح شد، عملکرد خوب یک سیستم آب بندی تونل به موارد دیگری نیز بستگی دارد:
• بازرسی مداوم در طول ساخت
• تجربه و مهارت کارگران
• متغیرهای در نظر گرفته شده در طراحی توسط طراح
• میزان آشنایی طراح با سیستمهای آب بندی
• خصوصیات و جزییات پروژه
✔ انواع روشهای مختلف زهکشی و آب بندی تونل
آب بندی تونلها انواع و راههای مختلفی دارد که در این جا به معرفی برخی از آنها به اختصار میپردازیم:
۱. آب بندی با عایقهای مایع
این روش عایق بندی باید به صورت گرم اجرا شود. به همین دلیل تجهیزات الکتریکی و مکانیکی خاصی برای اجرای آن نیاز است. این پوششها معمولاً شامل ترکیبی از لاستیک، قیر، پلیمر و آسفالت میباشند. همچنین ممکن است برای نصب آنها نیاز به قالب بندی نیز وجود داشته باشد.
۲. آب بندی تونل با عایقهای پنلی
عملکرد این سیستم آب بندی بر مبنای دفن لایهای بنتونیت در کپسول یا صفحاتی بنا نهاده شده است. بنتونیت قرار گرفته در آن متورم میشود و عایق آب بند میگردد. معمولاً این نوع عایق بندی در حدود ۴ ساعت به اتمام میرسد.
۳. آب بندی تونل با سیستم پوشش اپوکسی
از پوششهای اپوکسی اولین بار برای آب بندی در پلهای با بالاست بالا در راه آهن استفاده شدهاند. پوششهای اپوکسی برای سطوح افقی و عمودی جدا هستند. برای سطوح قائم از اپوکسی بدون شکم دادگی با اتصال کامل با سطح استفاده میشود. روش معمول اجرای اپوکسیها با اسپری است.