- درزهای انبساط
درز انبساط بدون مهاری خصوصاً بین دو دهانه جدید بتنی معمول نمی باشد، ولیکن گاهی اوقات این نوع درز بین یک دال بتنی جدید و یک قطعه ثابت دیگر، مانند یک دیوار اجرا می شود. در این حالت در دیوار یا قطعه مورد نظر نمی توان آرماتور مهاری بکار برد.
در سه شکل زیر نحوه ساخت درز انبساط بین دو دال جدید نشان داد شده، یاد آور می گردد اصول اجرای درز انبساط بین دیوار و دال نیز مشابه همین روشها می باشد.
نوارهای انعطاف پذیر باید به صورت قائم در داخل درز گذاشته شود بطوری که روی آن 30 mm پایین تر از تراز سطح تمام شد بتن باشد و باقیمانده درز را باید با یک درزگیر پر نمود. ممکن است ز یک نوار پر کننده وقتی در محل درز و در بالای صفحه انعطاف پذیر استفاده شود تا مانع پر شدن درز با بتن بهنگام ریختن آب در قالب گردد. نوار پر کننده موقت را پس از آنکه بتن سخت شد برداشته و فضای خالی بوجود آمده را با درزگیر پر کنید.
بالای درز باید با یک درزگیر منسب پر شود و روی آن کمی پایین تر از تراز دال نگه داشته می شود. برای پر کردن درز انبساط بین یک دال و یک دیوار، درزگیر سرد بکار می رود. ساده ترین روش در این حالت استفاده از تفنگ بتونه ماستیک می باشد.
- درزهای انقباض
درزهای انقباض ساده ترین نوع درزها هستند زیرا فقط بصورت یک قطع در بتن اجرا می شوند و این امکان به بتن داده شده تا به صورت طبیعی (در اثر بعمل آوری و یا تغییر درجه حرارت) منقبض گردد بدون آنکه سبب گردد نیروهای کششی بوجود آورنده ترک در دال بوجود آید.برای ساخت این درز یک زهوار چوبی یا قالب پلاستیکی به مقطع 25 x 25 mm در لبه دال بتنی که هنوز تر است گذاشته می شود، و بمحض آنکه بتن سخت شد آنرا بیرون کشیده و فضای خالی بجا مانده در بتن را با یک درزگیر مناسب پر می کنند.
- درزهای کنترل ترک (درزهای ساختگی)
این نوع درز عمدتاً در دال های بتنی نقشدار بچشم می خورند، خصوصاً در جاده ارتباطی بین پارکینگ ساختمان و خیابان اصلی و پاسیوها.برای ساخت درز در حین اجرا، درزهای کنترل را ممکن است با استفاده از یک زهوار چوبی و یا ماله شیارزنی از پیش اجرا نمود. با بکارگیری ترک ساز می توان از وقع ترک دقیقاً در محل مورد نظر اطمینان نمود. بسته به نوع درز مورد نیاز، به محض آنکه بتن بعمل آمده ممکن است نیاز به انجام کار اضافی باشد. اگر از چوب یا قالبهای موقتی دیگری برای شکل دهی درز تر استفاده شود، باید بعداً برداشته شده و یا یک درزگیر مناسب درزگیری شود که معمولاً مواد پلی سولفید مانند تیوفلکس یا نظایر آن مناسب است.
برش درزها توسط اره معمولاً پس از یک هفته یا بیشتر از زمان آببندی سطح نجام می شود، تا بتن فرصت کافی برای بعمل آمدن داشته باشد و مانع خرد شدن و شکسته شدن لبه ای درز شود، ماده آببندی نیز از سطح دال در برابر نشستن گرد بتن روی آن محافظت می کند. یاد آور می گردد، بهیچ وجه نباید اجازه داد تا گرد بتن روی سطح دال بتنی را بپوشاند زیرا بتدریج سفت شده و در صورتی که بخواهیم به زور آنرا برداریم ممکن است به سطح بتن صدم وارد شود.پس از آنکه بتن بعمل آمد به کمک اره موتوری یا سنگ فرز دارای تیغه الماسه تا عمق 25-33 درصد عمق دال بریده می شود. با استفاده از اره چرخدار قابل حرکت روی کف می توان یک برش تمیز و یکدست بوجود آورد، در صورتی که با بکارگیری اره های دستی ممکن است محل برش خورده بصورت غیر یکنواخت در آید. اگر اره دستی تنها گزینه در اختیار باشد، باید ریل راهنما نصب شود تا عملیات برشکاری بصورت مستقیم و تمیز میسر گردد.
- درزهای اجراییهمچنان که قبلاً اشاره شد، درزهای ساختمانی (اجرایی) شکستهایی در یکپارچگی سازه بتنی محسوب
می شوند و بعنوان درز انبساط، انقباض و کنترل ترک در نظر گرفته نمی شوند بلکه وجود آنها ناشی از ضرورت کار اجرایی و براساس قضاوت مهندسی در حالت بحرانی صورت می گیرد.
- درزهای اجرایی قائم ساده
مهمترین دلیل وجود یک درز اجرایی متوقف شدن عملیات اجرایی در طول روز می باشد. یک دال بزرگ را، که قسمتی از طرح یک جاده می باشد در حال ریختن بتن در نظر گرفته، باتوجه به اینکه نمی توان 24 ساعته کار کرد، لذا در پایان شیفت کاری انتهای بتن ریخته شده تبدیل به یک درز شده که به انتهای قطع یا درز روزانه نیز گفت می شود و می بایست ظاهر نسبتاً تمیز و پاکی داشته باشد، بگونه ای که کار را بتوان روز بعد ادامه ادامه داد. در شکل بالا، ساده ترین یک درز اجرایی در این حالت نشان داده شده است.
10- درزهای فاق و زبانه
در بعضی موارد، بهتر است دالها در عرض مقطع در محل درز اجرایی به یکدیگر قفل شود بگونه ای که نیروهای برشی در محل درز بتواند منتقل شوند. اکثراً این حالت با اجرای درز مهار شده که قبلاً اشاره شد صورت می گیرد، روش دیگر، بکارگیری درز موسوم به فاق و زبانه می باشد.
درزهای فاق و زبانه به اشکال متفاوتی وجود دارند. در بعضی یک درز همپوشانی کامل ایجاد می شود و در انواع دیگر این درز بجای ذوزنقه بصورت یک مربع می باشد، ولیکن ساده ترین نوع آن مدلیست که در شکل بالا نشان داده شده است.در این نوع درز اجرایی یک کلید ذوزنقه ای در محل قطع بتن برداشته شود، لذا روی آن باید صیقلی بوده و روغنکاری شود.
هنگامی که بتن ریزی از سر گرفته می شود، خمیر بتن به داخل فضای خالی ساخته شده توسط قالب جریان یافته و به این ترتیب بتن تازه به بتنی که روز قبل ریخته شد درگیر و متصل می شود.
11- درز اجرایی با آرماتورهای شروع کننده
یک روش نسبتاً معمول درز اجرایی کاربرد آرماتورهای آغازگر می باشد که دو قسمت بتن ریزی شده مجزا را به یکدیگر می دوزد. آرماتورهای فولادی شروع کننده عموماً بطول 600 mm و قطر 12-20 mm هستند، گرچه در بعضی موارد، مش فولادی بکار برد می شود. آرماتورها معمولاً بفواصل 450-600 mm از هم در محل قطع بتن کار گذاشته می شوند بطوری گه نیمی از طول آن در دال قبلی و نیمی در دال جدید قرار گیرد. با ادامه کار بتن ریزی، نیمه دیگر این آرماتورهای مهاری کاملاً پوشیده از بتن می گردد، و به این ترتیب هر دو دهانه به یکدیگر قفل می شوند.
بدیهی است این نوع درز شباهتی زیادی به درز انبساط مهار شده که قبلاً نشان داده شد دارد با این تفاوت که هیچ تمهیدی برای انبساط یا تغییر مکان دیگری همانند درز انبساط در آن در نظر گرفته نشده است، و اصولاً این نوع درز از نقطه نظر مهندسی نسبت به موارد ذکر شده قبلی کیفیت نازلتری دارد. در حالتی که ارزش این نوع خاص درز بهمراه آرماتورهای شروع کننده در اجرای دال افقی کم اهمیت تر جلوه می کند، کاربرد آن در اجرای بتن ریزی قائم متداول می باشد، در جایی که یک دیوار بتنی یا حایل لازم است در چند مرحله با ریختن بتن و یا باز کردن قالبها صورت گیرد و هر مقطع باید با مقطع قبلی از لحاظ سازه ای یکپارچه باشد.
بهنگام استفاده از این درز در سازه های قائم، خود درز بتنهایی، طبیعتاً به شکل افقی بوده، و ممکن است روی آن اگر برای مدتی در معرض شرایط محیطی قرار گیرد آب یا مواد دیگر جمع شود. بنابراین ضروریست سطح درز قبل از مرحله بعدی بتن ریزی بوسیله یک برس سیمی یا وسایل مشابه کاملاً تمیز شود.
